Wij komen ter wereld – Van Oudheusden, Hanlo en Duchateau
Dit bericht bespreekt een strip van Pieter van Oudheusden en een gedicht van Jan Hanlo.
In de VPRO-gids voor volgende week (#48) staat een artikel van stripjournalist Michael Minneboo over Pieter van Oudheusden, schrijver, vertaler, journalist en fotograaf, die onlangs op 56-jarige leeftijd is overleden.
Minneboo noemt het verhaal Comeback (verschenen in 2002 in Zone 5300) als voorbeeld van Van Oudheusdens filosofische inslag en hang naar surrealistische en magische vertellingen. Hoewel ik licht allergisch ben voor surrealisme en magie, lijkt dit verhaal, met tekeningen van Kim Duchateau, me toch wel heel mooi. Het gaat over doodgaan en opnieuw geboren worden. Er duikt een oude vrouw het water in. Ze zwemt steeds dieper, steeds dieper, en al zwemmend wordt ze steeds jonger. Tenslotte wordt ze als baby herboren. Met reïncarnatie heeft het verhaal naar ik begrijp niets te maken. Van Oudheusden zei erover: “Het staat voor mij vast dat er na het leven niets meer is. Dat is een grote troost, mag ik wel zeggen, want dan hoef je je daar in ieder geval geen zorgen over te maken.”
De verhaallijn van Comeback is anders dan ik zou verwachten. Wie van ouderdom teruggaat naar babytijd en geboorte, zou in de moederschoot moeten verdwijnen in plaats van eruit te komen. Ik moest bij het gegeven meteen denken aan het wondermooie gedicht Wij komen ter wereld van Jan Hanlo. Ook dat beschrijft een omgekeerde volgorde van leven, vanuit het graf naar de jeugd en de moederschoot en nog verder terug. Het begint zo:
Wij komen ter wereld, met rouw, uit de graven;
met rouw, die gepast is, omdat wij nog dood zijn.
Ons lichaam ontstond uit de grond en uit planten,
om eens te bereiken een veilige haven.
en het eindigt met:
Wij worden steeds kleiner,
wij varen henen.
Achter ons blijft een verlaten vlakte.
Het schijnt Hanlo’s langste gedicht te zijn (hoewel toch slechts 55 regels) en misschien daarom wordt het bijna nooit in zijn geheel geciteerd. Voor wie het nu acuut wil lezen: de volledige tekst is hier online te vinden. Je kunt natuurlijk ook Hanlo’s Verzamelde gedichten aanschaffen, sinds begin deze eeuw meermalen uitgegeven bij Van Oorschot.
Er viel me trouwens meteen iets op aan Kim Duchateaus tekening van het moment waarop de oude vrouw in Comeback wordt herboren (zie hiernaast). Het kind dat na een lange, steeds benauwender zwemtocht uit de moederschoot komt, heeft een afwijkende ligging: het is een zgn. sterrenkijker. Moeder en kind moeten het zwaar hebben bij deze bevalling! Aan de moeder is dat echter niet af te zien, die lijkt er tamelijk ontspannen bij te zitten.
